Poza emocjami

Bycie słyszanym, czy też wysłuchanym to jeden ze sposobów okazywania szacunku rozmówcy.
Myślę, że nie ma takiego człowieka, który nie chciałby by odnoszono się do niego z szacunkiem. Oczywiście, niektórzy mogą uważać, że nie zasługują na takie traktowanie, inni wręcz siłą je egzekwować.

Na przykład poczucie niskiej wartości i przyzwalanie na pewne zachowania najczęściej biorą się z pewnego przekłamania, które wpisuje się w nas, gdy często w ogóle lub nawet rzadko, ale od osób szczególnie nam bliskich i ważnych, otrzymujemy niezbyt przychylne komunikaty.
Nie chodzi o to, że wszystko, co mówią nam inni, czy innym my, ma być osłodzone miodem. Jednak dla mnie zawsze był i jest szalenie ważny sposób w jaki odnoszę się czy odnoszą się do mnie inni.

Każda krytyka jest godna uwagi pod warunkiem, że rozmówca robi to z taktem.

Otóż to! Każda "atakująca" wypowiedź, czy traktowanie z góry nie spotka się ze zrozumieniem.
Jedyne do czego może doprowadzić, to nas rozzłościć i wzmocnić naszą postawę obronną lub wpłynąć na spadek poczucia naszej wartości, w efekcie doprowadzając do naszego wycofania się.

Jeśli odczuwamy negatywne emocje w kontakcie z kimś, jest to dla nas sygnał, że nasze granice zostały w jakiś sposób przekroczone. Owszem, te granice mogą być często nieadekwatne. Nie zmienia to jednak faktu, że czujemy się z tym źle. I to jest jak najbardziej prawdziwe w nas. Nikt nie ma prawa temu zaprzeczać ani tego podważać.

Kiedy dziecku zepsuje się zabawka i zaczyna płakać, najgorsze co może zrobić rodzic to nie potraktować poważnie uczuć dziecka. Rodzic może się rozzłościć, zbagatelizować problem lub zupełnie nie zwrócić nań uwagi. Z takich właśnie postaw rodziców kształtują się postawy już dorosłych dzieci tychże rodziców. To właśnie one wpływają na to, jak zachowujemy się w różnych sytuacjach. I chodzi tu o każdą ze stron relacji.

Dokładnie opisał to amerykański psychiatra Eric Berne, który w swojej koncepcji stosunków międzyludzkich, którą nazwał Analizą Transakcyjną wyróżnił trzy typy postaw przejawianych przez dorosłych ludzi: - Rodzica, - Dziecka, - Dorosłego.

W naszym życiu wchodzimy w różne role. Dlatego często odnosimy się do innych na przykład w tonie rodzicielskim. Nawet jeśli jest to ton pełen troski i zainteresowania ich sprawami.

Możemy też zachowywać się czy traktować innych jak zagubione, lękliwe, nie radzące sobie z życiem dzieci. Albo wręcz przeciwnie, rozkapryszone, nie znoszące sprzeciwu czy też po prostu lubiące się w życiu zwyczajnie dobrze bawić

Ale co najważniejsze, możemy także traktować lub czuć się traktowani jak osoby dorosłe. Taka dojrzała komunikacja odbywa się na zasadzie partnerstwa i jest oparta na wzajemnym szacunku. Niestety takich postaw jest naprawdę niewiele.

W naszym dorosłym życiu spotykamy sporo "rodziców", czyli osób dorosłych, wysyłających nam takie komunikaty, które nasze zachowanie stawiają na równi z dziecięcymi. Nawet osoby działające w dobrej wierze i ze szczerą troską, potrafią brakiem taktu podkreślać naszą niedojrzałość. Tak samo działa to w drugą stronę. Nieznoszenie sprzeciwu, moralizatorstwo, wymierzanie kary za brak podporządkowania się, bagatelizowanie lub nadopiekuńczość, to cechy niedojrzałych postaw.
Oczywiście większość tych zachowań to reakcje nieświadome. Zostały wdrukowane w nas w okresie, gdy byliśmy jeszcze dziećmi.

Wymaga sporego nakładu pracy, by dokładnie zrozumieć te zależności i zacząć stosować je w swoim życiu. Należy przy tym pamiętać, że możemy wpływać jedynie na własne zachowanie.
Jeśli relacja z kimś w jakimś momencie przekracza nasze możliwości, ja osobiście widzę sens choćby w chwilowym odsunięciu się, czy daniu na wstrzymanie. Potrzebuję zdystansować się do problemu i uspokoić emocje, by zdobyć się na jakiś możliwe zdrowy osąd sprawy. Czasem. a nawet często, potrzebne jest zaciągnięcie opinii innych osób. Należy jednak zwrócić uwagę jakimi ludźmi są i jak wpływają na nas nasi zaufani "życiowi doradcy".

Fakt, że nie do nas należy zmiana zachowań innych, nawet tych bardzo bliskich nam osób, może budzić w nas poczucie bezradności i irytację. Często relacja taka przeradza się w długotrwałą, bezsensowną walkę. A niekiedy staje się przyczyną zaprzestania, czy też zamrożenia relacji. Naturalnie każdy ma prawo do wycofania się z kontaktu, ale równie ważne jest prawo tej drugiej strony do wiedzy dotyczącej powodu naszej decyzji. Tak jak wspomniałam, w dużej mierze obie strony nie są świadome wielu swoich zachowań.

Przeważnie potrzeba jednak sporo czasu, by móc na spokojnie powiedzieć komuś o tym, jakie jego zachowaniu sprawiło nam przykrość czy wprawiło w irytację. Taka rozmowa, by nie przerodzić się w konflikt, wymaga ogromnej dojrzałości obu stron.

Ja ze względu na silne przeżywanie uczuć potrzebuję dość długiego czasu, by móc na spokojnie rozmawiać o problemie. Najczęściej odsuwam się od ludzi, nie informując ich o przyczynie takiej a nie innej mojej reakcii. To też brak szacunku dla tej drugiej strony. Tylko jak tu okazać szacunek i dojrzale wyrazić nasze uczucia, kiedy jesteśmy silnie wzburzeni czy pełni rozpaczy?

Myślę, że sztuka polega na przeczekaniu a dokładnie na przekazaniu tej drugiej stronie informacji, iż potrzebujemy czasu do namysłu w jakiejś sprawie i prosimy o ten czas. Nikt, naprawdę chyba nikt nie chce być pozostawionym bez słowa. Naturalnie ważne jaki ładunek słowo to w sobie nosi.

Oczywiście tej sztuki się nabywa. I to jest cała praca dla wielu z nas myślę.

Na koniec pozwolę sobie odwołać się do  Pięciu Praw Fensterheima, które są równie ważne w pracy nad poprawą stosunków z innymi. Bo jak to mawiam, ta praca nigdy się nie kończy :)


Pięć Praw Fensterheima:

1. Masz prawo do robienia tego, co chcesz – dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego.

2. Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie – nawet jeśli rani to kogoś innego – dopóty, dopóki Twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne.

3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb – dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić.

4. Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sprawy z drugą osobą i wyjaśnienia jej.

5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.



*Herbert Fensterheim jest doktorem psychologii i profesorem psychiatrii na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Cornella. Od ponad dwudziestu lat prowadzi prywatny gabinet na Manhattanie. Jako jeden z pierwszych psychologów klinicznych zaangażował się w terapię behawioralną. Jest autorem wielu artykułów fachowych oraz książek naukowych i popularnych.